Thầy cô hãy nêu giải pháp xây dựng trường học an toàn phòng chống thiên tai

Thầy cô hãy nêu giải pháp xây dựng trường học an toàn phòng chống thiên tai là câu hỏi thường gặp dành cho giáo viên trong các mô đun tập huấn. Dưới đây sẽ là tài liệu tham khảo Hướng dẫn xây dựng Trường học an toàn phòng chống thiên tai nhằm cung cấp kiến thức, kinh nghiệm và phương pháp giúp các trường học nâng cao năng lực phòng, chống và giảm nhẹ thiên tai (PC&GNTT). Tài liệu cung cấp các công cụ để trường học đánh giá tình trạng an toàn của mình, từ đó xây dựng được kế hoạch với các giải pháp cụ thể, đảm bảo an toàn về thể chất và tinh thần cho học sinh, giáo viên trước thiên tai và biến đổi khí hậu.

Tài liệu Hướng dẫn xây dựng trường học An toàn

Trường học an toàn là gì?

Trường học an toàn trước thiên tai và biến đổi khí hậu là môi trường giáo dục có đủ điều kiện để đảm bảo an toàn cho học sinh, giáo viên, các cán bộ nhân viên trong trường (những người đang làm việc trong trường) và cơ sở vật chất phục vụ dạy và học trong mọi điều kiện của thiên tai và tác động của biến đổi khí hậu.

Nói một cách khác, xây dựng “Trường học an toàn” (hay làm trường học an toàn hơn) là một quá trình nỗ lực để đảm bảo sự an toàn về thể chất và tinh thần cho học sinh, giáo viên và các cán bộ nhân viên trong trường trước bất kỳ thiên tai và tác động của biến đổi khí hậu nào.

Tại sao cần xây dựng Trường học an toàn?

Việt Nam là một trong những quốc gia thường xuyên chịu tác động bởi thiên tai. Trong đó, phổ biến và nghiêm trọng nhất là bão, lũ, lụt, sạt lở đất, giông và sét,… Thiên tai đã tàn phá rất nhiều công trình, gây ra thiệt hại về tính mạng, tài sản của cộng đồng và xã hội. Trong đó, các cơ sở giáo dục như trường học, các trung tâm giáo dục thường xuyên,… phải hứng chịu những tổn thất nặng nề.

Để nâng cao năng lực phòng ngừa và ứng phó với thiên tai cho giáo viên và học sinh, nhiều nước đã xây dựng mô hình Trường học an toàn trong hoạt động phòng, chống thiên tai như Myanmar, Indonesia, Sri Lanka, Bangladesh, Ấn Độ, Nhật Bản, Mỹ,… Việc đầu tư cho phòng ngừa thiên tai đã được Ngân hàng thế giới chứng minh là sẽ giảm được rất nhiều chi phí để khắc phục hậu quả sau này, do cứ mỗi đô la đầu tư vào giảm nhẹ rủi ro sẽ giúp tiết kiệm được bảy đô la dùng cho công tác phục hồi.

Trẻ em là những đối tượng dễ bị tổn thương nhất khi thiên tai xảy ra. Theo thống kê, hàng trăm triệu trẻ em phải đối mặt thường xuyên với lũ lụt, sạt lở đất, gió lốc và rủi ro do cháy nổ; tử vong ở trẻ em thường chiếm tới 30-50% số người chết do thiên tai; và trong thập kỷ tới, dự báo có khoảng 175 triệu trẻ em có khả năng bị ảnh hưởng bởi thiên tai mỗi năm.

Các trường học, đặc biệt là những trường ở khu vực nông thôn thường được sử dụng như là trung tâm của cộng đồng với nhiều hoạt động cộng đồng được tổ chức tại đây. Ngoài ra, các trường học thường là nơi trú ẩn an toàn cho cộng đồng trong suốt thời gian xảy ra thiên tai. Nếu trường học bị hư hại hoặc tàn phá thì các hoạt động sơ tán và cứu trợ sẽ gặp khó khăn.

Bên cạnh đó, nếu các trường học bị hư hại thì sẽ ảnh hưởng đến kế hoạch giảng dạy và học tập của trường. Mặt khác, do trẻ em là đối tượng dễ bị ảnh hưởng nhất trong thiên tai và cần được hỗ trợ về mặt tâm lý – xã hội, việc các trường học có thể khôi phục hoạt động giảng dạy và học tập một cách nhanh chóng sau thiên tai là một nhu cầu quan trọng để hỗ trợ cho trẻ em và giúp các em nhanh chóng hòa nhập với bạn bè, trường lớp.

Do đó, việc xây dựng một mô hình Trường học an toàn toàn diện để giúp học sinh, giáo viên và các cán bộ trong trường học giảm được tối đa các rủi ro thiên tai là điều rất cần thiết. Đây cũng là một trong những nhiệm vụ quan trọng, góp phần thực hiện các hoạt động trong Kế hoạch hành động thực hiện Chiến lược quốc gia phòng, chống và giảm nhẹ thiên tai của ngành Giáo dục giai đoạn 2011 – 2020.

Nội dung Trường học an toàn

Để xây dựng Trường học an toàn, cần đáp ứng được ba nhóm nội dung sau: Cơ sở vật chất giúp trường học an toàn trước thiên tai, Quản lý Trường học an toàn, Giáo dục Phòng chống và giảm nhẹ thiên tai (PC&GNTT) trong trường học. Ba nội dung này có mối liên hệ chặt chẽ với nhau.

Các bên liên quan tham gia xây dựng Trường học an toàn

Xây dựng Trường học an toàn không phải là nhiệm vụ của riêng ngành giáo dục, cần có sự tham gia chủ động của giáo viên, học sinh, phụ huynh và các cơ quan chức năng.

Dưới đây là các tổ chức và cá nhân cần tham gia vào xây dựng Trường học an toàn:

• Trường học: Hiệu trưởng, các thành viên ban giám hiệu trường học, các giáo viên, các cán bộ, công nhân viên khác trong trường học, học sinh.
• Cộng đồng địa phương: Phụ huynh học sinh, Hội Chữ thập đỏ
• Chính quyền địa phương: Cán bộ chính quyền địa phương, trạm y tế, cơ quan Phòng cháy – chữa cháy (tại thành phố), cơ quan PC&GNTT huyện và xã
• Các cấp quản lý giáo dục từ cơ sở đến trung ương: Phòng GD&ĐT huyện, Sở GD&ĐT, Bộ GD&ĐT.
• Các cơ quan khác: Các tổ chức trong nước và quốc tế,…

Các bước xây dựng Trường học an toàn

Việc xây dựng Trường học an toàn cần được tiến hành theo các bước như sau:

Bước 1: Giới thiệu cho giáo viên và học sinh về thiên tai và trường học an toàn

Trước hết, cần giới thiệu cho Ban giám hiệu, giáo viên và học sinh về sự cần thiết phải xây dựng Trường học an toàn.

Bước 2: Thành lập ban quản lý thiên tai của trường học

Tùy từng địa phương, BQL có thể có tên gọi khác nhau như: Ban phòng, chống lụt, bão của trường học, Ban PC&GNTT, Ban quản lý Trường học an toàn,…

Bước 3: Đánh giá tình trạng an toàn của trường học

BQL sẽ tổ chức đánh giá tình trạng dễ bị tổn thương và năng lực của trường học, nghĩa là đánh giá xem trường học có những điểm mạnh, điểm yếu nào trong quản lý thiên tai.

Bước 4: Xây dựng và phổ biến Kế hoạch Trường học an toàn

Từ kết quả đánh giá đó, BQL đề ra những biện pháp để duy trì và nâng cao những điểm mạnh, khắc phục những điểm yếu và sau đó xây dựng Kế hoạch Trường học an toàn phù hợp với thực tế.

Bước 5: Thực hiện Kế hoạch Trường học an toàn

Toàn trường triển khai thực hiện Kế hoạch Trường học an toàn đã đề ra.

Bước 6: Theo dõi, đánh giá và cập nhật Kế hoạch Trường học an toàn

Việc xây dựng Trường học an toàn cần được tiến hành theo những bước nhất định. Trước hết, cần giới thiệu cho Ban giám hiệu, giáo viên và học sinh ý thức về thiên tai, rủi ro thiên tai và sự cần thiết phải xây dựng Trường học an toàn. Sau đó, trường cần thành lập BQL (nếu trường chưa có BQL). BQL sẽ tổ chức đánh giá tình trạng dễ bị tổn thương và năng lực của trường học, nghĩa là đánh giá trường có những điểm mạnh, điểm yếu nào trong quản lý thiên tai (cần sử dụng các công cụ đánh giá và Bảng kiểm tra Trường học an toàn). Từ kết quả đánh giá đó, BQL đề ra những biện pháp để duy trì và nâng cao những điểm mạnh, khắc phục những điểm yếu và sau đó xây dựng Kế hoạch Trường học an toàn phù hợp với thực tế của trường. Bước tiếp theo là toàn trường triển khai thực hiện Kế hoạch Trường học an toàn đã đề ra và thường xuyên đánh giá, cập nhật kế hoạch.

Bước 1: Giới thiệu cho giáo viên và học sinh về thiên tai và trường học an toàn

1.1. Kết quả mong đợi:

Ban giám hiệu, giáo viên và học sinh nhận thức sâu sắc hơn về:

• Thiên tai, rủi ro thiên tai và tình trạng dễ bị tổn thương (điểm yếu) của trường học trước thiên tai.
• Tầm quan trọng của việc xây dựng Trường học an toàn.
• Nội dung của Trường học an toàn.

1.2. Nội dung chính:

Tổ chức các hoạt động trao đổi và giới thiệu về Trường học an toàn trước thiên tai và biến đổi khí hậu với các nội dung sau:

• Các loại hình thiên tai thường xảy ra ở địa phương và tác động của những thiên tai đó đến trường học.
• Tầm quan trọng của Trường học an toàn và các nội dung cơ bản về Trường học an toàn
• Thảo luận sơ bộ về các bước xây dựng Trường học an toàn với các bên liên quan.

Bước 2: Thành lập ban quản lý thiên tai của trường học

2.1. Kết quả mong đợi:

• Ban quản lý thiên tai của trường học (BQL) được thành lập để tổ chức thực hiện công tác PC&GNTT.
• Các thành viên BQL được phân công trách nhiệm cụ thể.

2.2. Nội dung chính:

• Tổ chức họp với các bên liên quan.
• Thảo luận về kết quả mong đợi và hoạt động của BQL.
• Xác định các thành viên chính của BQL
• Xác định trách nhiệm của từng thành viên trong BQL
• Hiệu trưởng ký quyết định thành lập BQL.

2.3. Tài liệu hỗ trợ:

Phụ lục 2.3a: Thành phần và Bảng phân công trách nhiệm của Ban quản lý thiên tai

Bước 3: Đánh giá tình trạng an toàn của trường học

3.1. Kết quả mong đợi:

Xác định được: các rủi ro thiên tai mà trường học đang phải đối mặt; tình trạng dễ bị tổn thương của trường học trước thiên tai và các năng lực hiện có để PC&GNTT.

Giáo viên, học sinh và các bên liên quan tham gia đánh giá và nâng cao nhận thức về thiên tai và Trường học an toàn

3.2. Nội dung chính:

Thực hiện hoạt động đánh giá theo các bước như sau:

Chuẩn bị đánh giá:

• Xây dựng nhóm hướng dẫn đánh giá: bao gồm ít nhất 2 thành viên nắm rõ nội dung và qui trình Trường học an toàn.
• Lựa chọn người tham gia đánh giá: ít nhất 10-12 đại diện giáo viên, phụ huynh và các bên liên quan; và 10-12 học sinh.
• Xác định thời gian và địa điểm đánh giá.
• Chuẩn bị giấy A0, A4, bút, phấn, bảng,… Có thể vẽ sẵn một số biểu mẫu đánh giá.

Thực hiện đánh giá:

Giới thiệu các thành viên tham gia, mục đích của đánh giá và các hoạt động sẽ thực hiện. Thống nhất nội qui làm việc.

Tổ chức chia nhóm (Mỗi nhóm có một trưởng nhóm và một người ghi chép) để thực hiện các công cụ đánh giá:

• Bảng kiểm tra trường học an toàn: Thu thập thông tin về tình hình và mức độ an toàn trước thiên tai và biến đổi khí hậu hiện nay của trường học. Người tham gia đánh giá nên hoàn thành bảng này khi đi quan sát trường học và khu vực xung quanh.
• Lịch sử thiên tai: Thu thập thông tin về những loại hình thiên tai đã xảy ra tại địa phương; tác động của thiên tai tới trường học và khu vực xung quanh; và kinh nghiệm phòng, chống thiên tai của trường học.
• Lịch hoạt động và thiên tai: Thu thập thông tin về thời gian thực hiện các hoạt động của trường học; thời gian thiên tai xảy ra trong năm và sự thay đổi của thiên tai trong bối cảnh biến đổi khí hậu, nhận biết tác động của thiên tai đến hoạt động của trường học
• Sơ đồ trường học và khu vực xung quanh: Vẽ sơ đồ trường học và khu vực xung quanh; xác định và đánh dấu các khu vực nguy hiểm, khu vực an toàn ở trường học và khu vực xung quanh khi thiên tai xảy ra. Trên cơ sở đó, đánh giá được điểm mạnh, điểm yếu của trường học và khu vực xung quanh. Việc vẽ sơ đồ nên kết hợp với việc đi quan sát khu vực xung quanh trường học và việc sử dụng Bảng kiểm tra Trường học an toàn.

Tổng hợp kết quả đánh giá và điền vào bảng tổng hợp đánh giá rủi ro thiên tai.

3.3. Tài liệu hỗ trợ

Phụ lục 3.3a: Bảng kiểm tra Trường học an toàn

Phụ lục 3.3b: Các công cụ đánh giá tình trạng dễ bị tổn thương và năng lực của trường học

Bước 4: Xây dựng và phổ biến Kế hoạch Trường học an toàn

4.1. Kết quả mong đợi

Xây dựng Kế hoạch Trường học an toàn với các giải pháp và hành động cụ thể.

Phân công rõ ràng nhiệm vụ của các bên liên quan.

Phổ biến kế hoạch Trường học an toàn tới giáo viên, học sinh, phụ huynh và các bên liên quan

4.2. Nội dung chính

Dựa trên kết quả của các hoạt động đánh giá trên, trường học và các bên liên quan sẽ tiến hành:

• Xác định giải pháp: Trên cơ sở tình trạng dễ bị tổn thương và rủi ro thiên tai đã được xác định, xây dựng giải pháp nhằm làm giảm những rủi ro thiên tai đó. Và xác định các giải pháp ưu tiên và khả thi với trường học.
• Xây dựng kế hoạch: Từ các giải pháp được ưu tiên, xây dựng kế hoạch trường học an toàn trước thiên tai và biến đổi khí hậu.
• Kế hoạch này có thể có tên gọi khác nhau như: Kế hoạch phòng, chống lụt bão; Kế hoạch phòng, chống thiên tai; Kế hoạch giảm nhẹ rủi ro thiên tai và ứng phó với biến đổi khí hậu,…
• Phê duyệt và phổ biến kế hoạch Trường học an toàn: dán ở bảng tin của trường, trao đổi kế hoạch trong cuộc họp, giờ chào cờ,…

Kế hoạch Trường học an toàn có thể gồm các nội dung sau:

• Giới thiệu về trường học
• Danh sách liên hệ khi cần thiết và trong trường hợp khẩn cấp
• Cơ sở và mục đích của kế hoạch.
• Kết quả tổng hợp đánh giá rủi ro thiên tai.
• Nội dung kế hoạch: Bao gồm các hoạt động cụ thể (bao gồm các hoạt động trước, trong và sau thiên tai; hoặc các hoạt động dựa trên ba nội dung cơ bản của Trường học an toàn)

4.3. Tài liệu

Phụ lục 4.3a: Mẫu Kế hoạch Trường học an toàn

Bước 5: Thực hiện Kế hoạch Trường học an toàn

5.1. Kết quả mong đợi

Trường học và các bên liên quan thống nhất và chủ động thực hiện các hoạt động PC&GNTT đã được xây dựng và phê duyệt trong kế hoạch Trường học an toàn.

5.2. Nội dung chính

Việc thực hiện kế hoạch Trường học an toàn bao gồm các hoạt động cụ thể trước, trong và sau thiên tai và dựa trên ba nội dung cơ bản của Trường học an toàn:

5.2.1. Cơ sở vật chất của trường học

Trước thiên tai:

• Thi công xây dựng, sửa chữa các hạng mục cơ sở hạ tầng giúp cho Trường học an toàn, đường đến trường an toàn,…
• Trang bị túi sơ cấp cứu và các trang thiết bị cứu hộ khẩn cấp.

Trong thiên tai: 

• Kế hoạch sơ tán tài sản (phối hợp với chính quyền địa phương).

Sau thiên tai:

• Dọn dẹp vệ sinh trường học.
• Sửa chữa trường học, bàn ghế, đồ dùng học tập

5.2.2. Quản lý trường học an toàn

Trước thiên tai:

• Đào tạo kỹ năng sơ cấp cứu cho giáo viên và học sinh.
• Tổ chức diễn tập, sơ tán học sinh, giáo viên đến nơi an toàn.
• Dạy bơi cho giáo viên, học sinh.

Trong thiên tai:

• Kế hoạch sơ tán phối hợp với chính quyền địa phương, gia đình, cộng đồng.

Sau thiên tai:

• Đánh giá tình hình thiệt hại sau thiên tai.
• Kế hoạch sửa chữa trường học sau khi thiên tai xảy ra.
• Kế hoạch mở lại trường nếu trường phải cho học sinh nghỉ học tạm thời.
• Phối hợp với cơ sở y tế để có kế hoạch phòng bệnh cho học sinh, giáo viên sau thiên tai (dịch đau mắt, dịch tả).
• Thăm hỏi, động viên học sinh, giáo viên có người thân bị thiệt hại do thiên tai

5.2.3. Giáo dục phòng, chống và giảm nhẹ thiên tai 

• Tuyên truyền, phổ biến kiến thức về PC&GNTT cho giáo viên và học sinh.
• Tích hợp, lồng ghép giáo dục về PC&GNTT vào chương trình học chính khoá và ngoại khoá.

5.3. Tài liệu hỗ trợ

Phụ lục 5.3a: Bảng liệt kê một số hoạt động tham khảo để xây dựng trường học an toàn

Phụ lục 5.3b: Diễn tập ứng phó với thiên tai

Phụ lục 5.3c: Danh mục thiết bị cứu hộ khẩn cấp cơ bản (bao gồm bộ dụng cụ sơ cấp cứu cơ bản)

Bước 6: Theo dõi, đánh giá và cập nhật Kế hoạch Trường học an toàn

6.1. Kết quả mong đợi

Kế hoạch xây dựng Trường học an toàn ngày càng được hoàn thiện và phù hợp với thực tế.

Đúc kết và chia sẻ các câu chuyện về thiên tai và bài học kinh nghiệm.

6.2. Nội dung chính

Bảng kiểm tra Trường học an toàn có thể được sử dụng để theo dõi sự thay đổi trước và sau khi thực hiện kế hoạch.

Kế hoạch cần phải có sự tham gia đánh giá của tất cả các thành viên của BQL và các bên có liên quan.

Thời gian đánh giá và cập nhật kế hoạch tốt nhất cho các trường là khi bắt đầu năm học mới hoặc trước mùa thiên tai.

Kế hoạch cần thường xuyên được cập nhật, ít nhất mỗi năm một lần, để những người có liên quan có thể đưa ra những thay đổi cần thiết, giúp cho công tác PC&GNTT hiệu quả hơn.

Kế hoạch cần phổ biến cho học sinh, giáo viên, phụ huynh thông qua các buổi sinh hoạt ngoại khoá, thảo luận hoặc trên bảng tin của trường.

****************

Các thầy cô có thể tài đầy đủ tài liệu giải pháp xây dựng trường học an toàn phòng chống thiên tai để tham khảo. Chúc các thầy cô hoàn thành tốt bài tập tập huấn của mình.