Lớp 11

Ý nghĩa 3 lần Chí Phèo đến nhà Bá Kiến

Đề bài: Ý nghĩa 3 lần Chí Phèo đến nhà Bá Kiến

y nghia 3 lan chi pheo den nha ba kien

Văn mẫu trình bày Ý nghĩa 3 lần Chí Phèo đến nhà Bá Kiến hay, đặc sắc

 

1. Ý nghĩa 3 lần Chí Phèo đến nhà Bá Kiến, mẫu số 1:

Nổi bật lên trong tác phẩm Chí Phèo là hai nhân vật đối địch nhau: Bá Kiến và Chí Phèo. Đó là sự đối đầu giữa một bên là Bá Kiến, đại diện cho giai cấp thống trị của xã hội đương thời và một bên là Chí Phèo, tiêu biểu cho tầng lớp nông dân bị tha hóa về mặt nhân cách. Cũng cần nói thêm sự tha hóa của Chí không phải là bẩm sinh mà nó được phát sinh trong quá trình vận động và phát triển của nhân vật giữa xã hội thối tha vô nhân đạo. Trước kia Chí cũng là một người lương thiện từng làm canh điền cho nhà cụ Bá, sau đó bị Bá Kiên đẩy vào vòng tù tội. Cuộc đời tù đày đã làm thay đổi hẳn con người hiền lành chất phác, Chí trở thành một kẻ liều lĩnh, một con quỷ của làng Vũ Đại, kẻ bị biến chất., bị tha hóa về mặt nhân cách. Và ôm ấp trong lòng một mối thu không gì xóa được, nếu thời điểm Chí ra tù làm mốc thì có thế nói Chí đã ba lần đi tìm gặp kẻ thù là Bá Kiến. Ba lần diễn ra trong ba hoàn cảnh, ba động cơ khắc nhau.

Lần thứ nhất, là lúc Chí vừa ở tù về “Hắn về hôm trước, hôm sau đõ thấy ngồi ở chợ uống rượu” và trong cơn say khướt, đã xách vỏ chai đến cổng nhà Bá Kiến gọi tên tục ra mà chửi. Đó là lối hành động của một kẻ say rượu mà đã có trong tiềm thức của Chí Phèo. Cộng thêm những năm tháng tù đày mối thù ấy càng được hun đúc, nuôi dưỡng ngày càng sâu sắc và đậm hơn. Bao năm ngồi tù Chí đã có dịp nghiền ngẫm cân nhắc trước khi đi đến quyết định đúng đắn. Cho nên, hơn bao giờ hết, vừa rời khói nhà tù là Chí đã sôi sục một ý thức trả thù. Sự căm thù kẻ gây ra tội lỗi và đẩy mình vào con đường đau khổ đã dẫn đường Chí đến nhà cụ Bá dù là đang trong cơn say khướt. Hành vi của Chí hoàn toàn liều lĩnh và mang tính bột phát. Hơn nữa dù gì trong sâu xa bản chất của Chí cũng chỉ là một nông dân thật thà đến mức gần như ngây thơ cho nên sự thất bại của Chị trong lần đối đầu đầu tiên này là một chuyện rất hiển nhiên. Làm sao qua được kẻ khôn róc đời như Bá Kiến. Bá Kiến là kẻ tinh ma xảo quyệt, lắm mưu nhiều kế nên đối phó với Chí chẳng lấy gì là khó khăn. Chỉ thoáng nhìn qua là Bá Kiến đã hiểu được ý đồ của đối phương. Nên Chí mới thất bại ê chề, cay đổng trước những lời vuốt ve, ngon ngọt cộng thêm vài đồng đã làm lóa mắt Chí. Từ một vị trí là kẻ đi hỏi tội kẻ thù chỉ thoắt một cái ván cờ đã lật ngược: kẻ có tội lại ung dung như một kẻ ra ơn còn người hỏi tội lại thành tay sai phục dịch cho kè thù mà không hay biết.

Lần thứ hai cũng trong dáng điệu say mềm Chí ngật ngưỡng đến nhà Bá Kiến gặp hắn để xin được đi tù. Thật là một chuyện ngược đời. Thuở nay chưa thấy ai làm một chuyện phi lí đến mức vậy chắc chỉ có Chí Phèo. Tuy là nghịch li đây nhưng lại phản ánh đúng thực tại của Chí. Không có cơm ăn, áo mặc, một mảnh đất cắm dùi cũng không. Cảnh ngộ bi đát của Chí cũng phần nào phản ánh đúng hiện trạng xã hội lúc bấy giờ đó là những người lầm đường lạc lối, trót sa chân vào vũng bùn của tội lỗi thì không sao rút chân ra được. Chí bị tù đến khi được trả về cuộc sống đời thường thì lại không tìm được kế sinh nhai hay nói đúng hơn là không được tiếp nhận và vì thế lại tiếp tục bị đẩy vào bước đường cùng. Nghe Chí nói với Bá Kiến mà thấy xót xa trong dạ: “Bẩm quả đi tù sướng quá đi, ở tù có cơm ăn, bây giờ về làng về nước một thước cắm dùi không có…”. Sự thật như thế ư? Nhà tù là chốn dung thân ư? Trên câu chữ thì ta không thể nghĩ khác được. Nhưng nếu nghĩ sâu xa một chút ta mới thấy ngỡ ngàng và lương tâm chẳng được thanh thản. Nhà tù nuôi con người ư? Không, bảo nó nuôi dưỡng những con người bị tha hóa, những con quỷ như Chí Phèo thì đúng hơn. Nếu như ý nghĩa của nhà tù là để cảnh tỉnh, cải tạo con người, trả con người về với cuộc sống hoàn lương thì nhà tù ở đây lại thực hiện ngược lại. Nó biến những kẻ lương thiện trở thành một loại người lưu manh khốn nạn. Nhà văn Huy-gô rất đúng khi nói: “Khi chưa vào tù anh là một cành cây tươi, khi ra tù anh là một cây củi khô”. Cũng như lần trước, Chí lại thất bại trước cái khôn róc đời của cụ Bá: bị gạt mà không hề nhận ra. Âm mưu của Bá Kiến mới thâm độc làm sao. “Dùng độc trị độc”, dùng Chí Phèo để trị đội Tảo. Cả Chí và đội

Tất cả đều là kẻ thù của hắn, nên và chẳng có xảy ra xô xát, ai được, ai mất cụ đều có lợi, vừa thỏa mãn được ý định trả thù vừa không phải mang tiếng là kẻ báo thù nhỏ nhen, đê tiện.

Lần thứ ba cũng là lần chót Chí đến gặp Bá Kiến. Cũng với dáng dấp của thằng say rượu nhưng lần này Chí mang trong lòng một tâm trạng, một ý định khác hẳn với những lần trước. Bởi vì Chí Phèo sau khi bị Thị Nở cự tuyệt tình cảm của mình đã hoàn toàn rơi vào tuyệt vọng. Trong thâm tâm Chí đang ôm ấp ý định làm lành, muốn quay về con đường hoàn lương sống cuộc đời lương thiện như bao người khác. Nhưng xã hội vô nhân đạo đã quay lưng trước sự ăn năn sám hối của một tội đồ, tình thương đã khép lại, xã hội đã rút đường trở về của Chí cũng như cự tuyệt quyền làm người của một con người. Vĩnh viễn Chí không tìm thấy hạnh phúc ở cuộc đời này. Bản chất người vừa trỗi dậy lại bị đè bẹp không thương tiếc. Có thể nói đây là những giờ phút tỉnh táo nhất trong cả cuộc đời say sưa của Chí, những phút mà ý thức phản kháng trỗi dậy mãnh liệt nhất. Đi gần hết cuộc đời, cho đến lúc này Chí mới phát hiện mới nhận ra chân lí cuộc sống. Dù là muộn màng nhưng với Chí sự khám phá ấy quý giá biết bao và Chí quyết giữ chặt lấy nó không để nó tuột khỏi tầm tay dù lả phải trả một giá rất đắt. Chí như vừa thức dậy sau một giấc ngủ dài, một sự chuyển biến rất lớn đang diễn ra trong tâm hồn của Chí. Ấy là sự trỗi dậy của tính người, tính lương thiện. Chí đã nhận ra chân tướng của kẻ thù, kẻ ấy là Bá Kiến chứ không ai khác cho nên lẽ ra phải đến nhà Thị Nở thì tiềm thức sâu xa đã dẫn Chí đến nhà Bá Kiến. Trong lần đối đầu sau cuối này, Chí hoàn toàn được lột xác, sự thay đổi đột ngột và nhanh chóng đến mức Bá Kiến không ngờ được. Chính vì không nắm bắt được đối phương, lại chủ quan khinh địch nên Bá Kiến thất bại một cách thảm hại. Hắn đã phải trả giá đắt cho hành vi tội lỗi của chính hắn. Với dáng dấp hiên ngang, ngạo mạn, Chí chỉ tay vào mặt Bá Kiên mà ra lời dõng dạc: “Tao muốn làm người lương thiện”. Tư thế ấy ta chưa từng bắt gặp ở Chí. Trước đây hắn chỉ biết cúi đầu lễ phép, một điều bẩm cụ hai điều lạy cụ. Đó là sự chuyển biến và tự khẳng định mình của Chí. Ngôn ngữ của Chí càng lúc càng đậm màu triết lí: “Ai cho tao lương thiện? Tao không thể là người lương thiện”. Lời cuối cùng được thốt lên với tất cả niềm cay đắng xót xa. Chí đã bị đẩy đên bước đường cùng. Không còn lối thoát, không còn cách lựa chọn nào khác chỉ còn chấm dứt cuộc đời của kẻ thù rồi sau đó tự chấm dứt cuộc đời mình. Màn bi kịch kết thúc đẫm máu và nước mắt.

Tác phẩm Chí Phèo đã để lại trong lòng người trăn trở, bao suy tư ray rứt. Truyện đã phác họa thành công bức tranh về đời sống ở nông thôn Việt Nam thời kì 1930-1945. Nó đã trình bày sự mâu thuẫn và xung đột gay gắt giữa bọn cường hào ác bá và những người nông dân nghèo hèn rách rưới bị đẩy vào con đường tội lỗi, mà tiêu biểu là Bá Kiến và Chí Phèo. Những mâu thuẫn nội tại ấy đã cho thấy sự xấu xa thối nát của xã hội đương thời. Hơn bao giờ hết bức tranh nông thôn Việt Nam hiện ra mới xơ xác tiêu điều làm sao. Nó đầy rẫy những hạng người hèn hạ, đốn mạt (Bá Kiến, đội Tảo, bà Ba..) cũng như những tệ nạn xã hội, rượu chè, cờ bạc, trộm cướp có thời cơ phát triển. Một xã hội không chỉ có sự bần cùng hóa mà còn có cả sự lưu manh hóa, về điểm này tác giả đã gây dựng rất thành công chân dung của một người nông dân mới: Chí Phèo. Hình ảnh Chí trở thành một điển hình văn học, một kiểu mẫu của loại người bị tha hóa về mặt nhân cách, vừa sống động vừa độc đáo, mới mẻ. Cũng qua đó bật lên tấm lòng nhân đạo cao cả, một sự cảm thông, một thái độ tôn trọng sâu sắc đối với số phận của những kẻ thấp cổ bé họng. Bị xã hội chà đạp. ruồng rẫy, chối bỏ thậm chí tước bỏ cả quyền làm người của một con người. Những kẻ mà xã hội cho là cực kì xấu xa ấy, dưới con mắt yêu thương của tác giả vẫn còn một chút gì là tình người và sự phản kháng muốn chống lại xã hội, muốn bứt ra khỏi xã hội vô nhân đạo không có một chút tình thương người ấy. Toát lên từ tác phẩm là niềm khát khao hạnh phúc, khát khao quyền làm người và khát khao tình người. Đặc biệt là tiếng kêu trước lúc giãy chết của Chí Phèo. Nó chứa đựng một tư tưởng vô cùng cao đẹp. Đó là tiếng kêu cứu của một con người, một số phận bị vùi dập: “Ai cho tao lương thiện? Tao muốn làm ngươi lương thiện”. Tiếng kêu mới đau đớn và tha thiết làm sao. Nó cứ xoáy vào lòng người, nó làm ta phải băn khoăn ray rứt, nó kêu gọi, hay nói đúng hơn nó đặt ra một vấn đề có tính chất nan giải, một vấn đề chung không của riêng ai, ấy là: “Số phận con người”. Nó kêu gọi tình người, kêu gọi sự quan tâm đến số phận của những kẻ bất hạnh. Kêu cứu vấn đề nhân phẩm con người đang trên đường hủy hoại. Nó đặt ra một nhiệm vụ nóng bỏng là hãy cứu lấy nhân phẩm, hãy bảo vệ quyền làm người của một con người, kêu gọi thực hiện chân lý: “Người với người sống để yêu nhau”.

Tác phẩm đã gián tiếp tố cáo xã hội nhớp nhúa bẩn thỉu không có tính người. Xã hội ấy là nơi sản sinh và nuôi dưỡng những người như Chí Phèo. Con người sống trong xã hội ấy khác nào sống trong vòng cùng quẫn bế tắc. Chí Phèo này chết đi thì có Chí Phèo khác ra đời thay thế. Chi tiết cuối cùng của tác phẩm miêu tả Thị Nở (sau khi Chí Phèo chết), thoáng thấy hiện ra một cải lò gạch bỏ không, vắng người qua lại… Phải chăng tác giả kín đáo báo hiệu mộ; Chí Phèo con sắp ra đời.

Có người cho rằng đó là kết thúc bi quan. Tại sao lại không nghĩ rằng Nam Cao đang kêu gọi chúng ta hãy cứu lấy những đứa con Chí Phèo, hãy đập nát những lò gạch cũ để cho con người sống với nhau trong sáng hơn, cao đẹp hơn?

——————- Hết bài 1 ——————–

Sau khi đã tìm hiểu Ý nghĩa 3 lần Chí Phèo đến nhà Bá Kiến các em có thể tiếp tục tham khảo bài Sau khi tỉnh rượu Chí Phèo đã nghe được những âm thanh nào? hoặc tham khảo Cảm nhận về tình yêu trong tác phẩm Chí Phèo của Nam Cao để củng cố kiến thức của mình.

 

2. Ý nghĩa 3 lần Chí Phèo đến nhà Bá Kiến, mẫu số 2:

Từ khi ra tù trở về làng cho đến lúc tự kết liễu đời mình, không biết Chí Phèo đã đến nhà bá Kiến bao nhiêu lần. Trong tác phẩm Chí Phèo, Nam Cao đã kể lại ba lần Chí Phèo đến nhà bá Kiến, cũng là ba cái mốc trong sự phát triển tính cách của nhân vật trên con đường lưu manh hoá.

Chí Phèo đến nhà bá Kiến lần thứ nhất ngay hôm sau khi trở về làng. Lần ấy, Chí Phèo ra chợ ngồi uống rượu với thịt chó từ sáng đến chiều, mà lại uông quit ăn chạc. Thịt no, rượu say, Chí Phèo cầm cái vỏ chai đến nhà bá Kiến với ý định đòi bá Kiến món nợ đời mà mây năm trước hắn đã nợ Chí Phèo khi bỗng dưng đẩy Chí Phèo vào tù. Không có bá Kiến ở nhà, Chí Phèo chỉ được đón tiếp bằng những tiếng sủa ầm I của đàn chó dữ và vẻ sợ hãi của đàn bà, trẻ con. Khi lí Cường trở về, Chí Phèo liền đập vỡ chai, lấy mảnh chai rạch mặt cho chảy máu, rồi vừa la làng vừa ăn vạ. Trong lúc lí Cường vừa lúng túng thì bá Kiên trỡ về. Vốn là tay cáo già trong việc áp bức, bóc lột người nghèo, lí Kiến mau chóng phỉnh nịnh Chí Phèo, mời Chí Phèo vào nhà, lấy rượu, giết gà, thết Chí Phèo. Xong rượu thịt, bá Kiến còn đãi Chí một đồng bạc gọi là để thuốc men. Chí Phèo quên hết lòng thù hận, vui vẻ ra về.

Chỉ mấy hôm sau đó, khi đã uống rượu hết đồng bạc mà bá Kiên cho, Chí Phèo lại tìm đến nhà bá Kiến, cầm theo một con dao nhỏ. Chí Phèo xin bá Kiến lại cho đi ở tù vì “ở tù sướng quá”, không phải lo lắng, nêu

không thì Chí Phèo sẽ đâm chết vài thằng đé được đi ở tù. Biết đây là một cách tông tiền, bá Kiến sử dụng ngón võ “lấy độc trị độc”, sai Chí Phèo đi đòi món nợ năm chục bạc nơi Đội Tảo, một tay kình địch sừng sỏ của hắn. Đội Tảo đang ốm, vợ đội Tảo muôn cho yên chuyện, đã đưa cho Chí Phèo món tiền đó. Đòi được nợ, bá Kiến càng tâng bốc Chí Phèo, hứa giữ tiền cho Chí Phèo, lại còn cho Chí Phèo đất vườn để ở. Chí Phèo ra về với tâm trạng đặc biệt hí hửng, cho rằng anh hùng trong làng này không ai bằng mình. Kể từ đây, Chí Phèo tự nguyện làm tay sai cho bá Kiến, coi bá Kiến là ân nhân, trở thành con quỷ dữ đối với người lương thiện.

Chí Phèo đến nhà bá Kiến lần thứ ba sau cuộc gặp gỡ với thị Nở. Được thị Nở yêu thương, đặc biệt là được thị Nở đem đến cho một bát cháo hành lúc Chí Phèo đang ốm, con người lương thiện trong Chí Phèo bỗng thức tỉnh. NhỞ lại những giâc mơ ngày xưa, quãng đời lương thiện ngày xưa, Chí Phèo khát khao trở lại đời lương thiện, thị Nở sẽ là chiếc cầu nối cho Chí Phèo trở lại cuộc đời ấy. Nhưng bà cô thị Nở cấm thị Nở lấy Chí Phèo. Uất ức, Chí Phèo cầm dao định đến nhà cô cháu thị Nở, nhưng trôn đường đi, vì đang say, Chí Phèo không vào nhà thị Nở mà đi thẳng đến nhà bá Kiến. Khi bá Kiến quẳng tiền cho Chí Phèo để hắn cút đi cho khuẩt mắt, Chí Phèo thét vào mặt bá Kiến: “Tao muốn làm người lương thiện”. Rồi tiếp: “Nhưng ai cho tao lương thiện?… Chỉ có cái này!”. Vừa nói Chí Phèo vừa cầm dao lên đâm tới tấp vào người bá Kiến. Sau đó Chí Phèo quay mũi dao lại, tự đâm vào cổ, kết liễu đời mình. Khi mọi người đổ tới, Chí Phèo đã nằm trên vũng máu lênh láng, miệng ngáp ngáp như muôn nói điều gì mà nói không được.

Kể lại ba lần gặp gờ này, Nam Cao đã thể hiện đầy đủ và sinh động sự chuyển hóa trong tâm hồn một người nông dân nghèo khổ từ bước đầu lưu manh hóa, trở thành tay sai của kẻ thông trị, cho đến khi tỉnh giấc một cách muộn màng. Ngòi bút của Nam Cao qua ba cuộc gặp gờ đã tỏ ra hiện thực một cách sắc sảo, đồng thời cũng thể hiện một trái tim đầy tình cảm nhân đạo cao cả.

Trong cuộc gặp gỡ lần thứ nhất, Chí Phèo dẫu hung hăng, liều lĩnh, thực ra chỉ là một con cừu non của con sói bá Kiên, một tên cường hào vừa tham lam, độc ác, vừa khôn ngoan xảo quyệt đến tột độ. Đến nhà bá Kiến, Chí Phèo mang theo môi thù hằn cá nhân, muôn tự khẳng định mình trước mặt bá Kiến, buộc hắn phải sợ mình, bằng ngón đòn rạch mặt, ăn vạ. Bá Kiến đã nhanh chóng tước vũ khí của Chí Phèo bằng một thái độ cầu thân giả dối và những lời tâng bốc, phỉnh nịnh. Thế là Chí Phèo cam thấy mình đòi được cái cần đòi, dễ dàng mãn nguyện như nhân vật A.Q đã mãn nguyện bằng phép thắng lợi tinh thần trong A.Q chính truyện của Lỗ Tấn. Đó là chỗ yếu trong tính cách của người nông dân mà bá Kiến vốn đã từng trải, đã khai thác và tận dụng.

Nếu việc Chí Phèo nguôi thù bá Kiến, trở thành tay sai của bá Kiến là hiện thực thì cũng rất hiện thực cho việc Chí Phèo tỉnh ngộ, giết bá Kiến. Dầu có làm tay sai cho bá Kiến để trở thành con quỷ dữ làng Vũ Đại, về bản chất Chí Phèo vẫn là đứng ở phía đối lập với bá Kiến, có mối thù với bá Kiến. Môi thù giữa hai con người này không thể dễ dàng được hóa giải, trước sau rồi cũng bộc lộ. về bản chất, con người lương thiện vẫn tồn tại trong Chí Phèo, trước sau rồi cũng phải tỉnh giấc. Con mắt hiện thực sắc sảo, tấm lòng nhân đạo cao cả của Nam Cao đã được thể hiện ở điều này. Nhìn thấy những khát khao lương thiện vẫn còn ngủ yên trong tâm hồn Chí Phèo như phát hiện được những đốm lửa được vùi lấp dưới tro tàn, Nam Cao cũng đã nhìn thấy hoàn cảnh và điều kiện cần thiết cho những đốm lửa ấy bùng lên. Sự xuất hiện của thị Nở với bát cháo hành thơm lừng tình người, một thứ tình thương vô tư và tự nguyện, đã có sức gột rửa, đưa Chí Phèo từ con ác quỷ trở lại làm người. Thấm thìa với tình người, Chí Phèo quyết định không làm quỷ, không tiếp tục cuộc sống lưu manh mê muội của mình. Đây chính là lúc bi kịch xuất hiện. Cái xã hội đã từng ruồng bỏ Chí Phèo, đẩy Chí Phèo ra ngoài lề của cuộc sống, cũng là cái xã hội độc ác không chịu dung nạp Chí Phèo trở lại làm người. Nhưng khát vọng làm người của Chí Phèo mãnh liệt vô cùng. Đê có thế tiếp tục làm người, Chí Phèo chỉ còn một cách duy nhất là tự hủy diệt mạng sông của mình. Nhưng làm sao Chí Phèo không căm phẫn trước số phận nghiệt ngã như thế. Chưa thể có đủ ý thức để nhận ra nguyên nhân nỗi khổ của mình là cả một xã hội, Chí Phèo chỉ nhận ra nguyên nhân ấy ờ một kẻ cụ thể là bá Kiến. Nam Cao đã rất sâu sắc khi kể rằng: thoạt đầu Chí Phèo cầm dao định đến nhà cô cháu thị Nở, nhưng bởi đã say, Chí Phèo quên, đã đi thẳng đến nhà bá Kiến. Lúc đầu, Chí Phèo có thể căm giận bà cô thị Nở nhưng trong tiềm thức của Chí Phèo, kẻ làm hư hỏng cả cuộc đời Chí không phải là ai khác ngoài bá Kiến. Việc bá Kiên bị đâm chết trước khi Chí Phèo tự kết liễu đời mình là phản ứng tất yếu của một con người bị dồn đuổi đến bước đường cùng.

“Tao muốn làm người lương thiện!”. Đi qua hơn nữa thế kỉ, tiếng kêu của Chí Phèo đến với chúng ta hôm nay vẫn còn khiến ta bàng hoàng. Ngày ấy, muôn làm người lương thiện khó đến vậy ư? Ta biết ơn Nam Cao đã giúp ta thấm thìa nỗi đau của con người ngày cũ để biết yêu cuộc sống có được bây giờ, nhất là biết khát khao đâu tranh để làm cho cuộc sống trở nên tốt đẹp hơn, công bằng và nhân ái hơn.

 

3. Ý nghĩa 3 lần Chí Phèo đến nhà Bá Kiến, mẫu số 3:

Một hoang thai bọc trong cái váy đụp ở lò gạch cũ, một vật cho không, một món hàng, một đứa trẻ không cha không mẹ đi ở lần hồi, làm canh điền cho Lý Kiến, đi tù 7, 8 năm trở về làng Vũ Đại, trở thành một trong hai con quỷ dữ, để rồi cuối cùng “bọn chúng giết nhau, nào có phải cần đến tay người khác đâu”. Đó là cuộc đời đầy máu và nước mắt, là những cuộc rạch mặt ăn vạ và đâm thuê chém mướn của Chí Phèo. Từ một nông dân lương thiện, Chí Phèo đã bị xã hội thực dân phong kiến xô đẩy vào con đường lưu manh tội lỗi.

Chí Phèo đi tù từ năm 20 tuổi. Chí về lại làng năm 27, 28 tuổi. Năm hắn tự sát ngoài tuổi bốn mươi. Có lẽ từ khi Chí Phèo trở thành “anh đầy tớ chân tay” của Bá Kiến trong khoảng hơn mười năm trời, hắn đã đến nhà “cụ Bá” rất nhiều lần để “người ta giao cho hắn” đâm chém, mưu hại, phá phách… Tuy nhiên, Nam Cao chỉ kể lại 3 lần Chí Phèo đến nhà Bá Kiến.

Lần thứ nhất hắn đến nhà Bá Kiến ngay hôm sau hắn trở về làng. Uống rượu, ăn thịt chó ở chợ, từ trưa tới xế chiều, say khướt, Chí Phèo cầm cái vỏ chai đến nhà Bá Kiến, gọi tên tục ra chửi, làm cho “mồ mả tổ tiên đến lộn lên mất”. Hắn đến để trả thù, để hỏi món nợ Bá Kiến đẩy hắn vào tù. Xô xát với Lí Cường, rồi hắn đập chai vào cột cổng, rạch mặt, kêu làng, ăn vạ. Nhưng cụ Bá ranh ma đã xử nhũn, mời hắn vào nhà, giết gà mời hắn uống rượu. Chí bỗng nhiên trở thành người có họ với Lí Cường, được đãi thêm đồng bạc, hắn hả hê ra về…

Bốn hôm sau hết tiền, Chí Phèo ra quán mua chịu một chai rượu, vặn ba bốn quả chuối xanh, bốc của cô hàng xén một nhúm con muối, hắn về cái miếu ở bờ sông uống rượu nhắm với chuối xanh chấm muối trắng. No say, hắn vác dao đến thẳng nhà Bá Kiến, gặp ai hắn cũng bảo: “Hắn đến nhà cụ Bá đòi nợ đây!”. Hắn đến kêu cụ Bá “lại cho con đi ở tù” vì “ở tù sướng quá!”. Nếu không được “thì con đâm chết dăm ba thằng, rồi cụ bắt con giải huyện. Hắn nghiến răng, lấy dao sắc tần mần gọt cái bàn lim”. Trị không được thì cụ dùng. Chỉ một tiếng cười, một câu nói khích, cụ Bá đã sai được Chí mang dao đến nhà đội Tảo, một tay kình địch của y, đòi nợ năm chục bạc. Chẳng cần đổ máu, Chí Phèo lấy được món nợ. Cụ thưởng “cho Chí năm đồng, cấp cho Chí mảnh vườn cạnh bờ sông làm chỗ ở”. Chí tự đắc, thấy mình “oai thêm bậc nữa”, vênh mặt: “Anh hùng làng này cóc thằng nào bằng ta!”. Chí trở thành “anh đầy tớ chân tay mới” đắc lực của Bá Kiến, con quỷ dữ của làng Vũ Đại.

Lần thứ ba được nói đến, Chí Phèo đến gặp Bá Kiến lúc Chí Phèo đã “bốn mươi hay ngoài bốn mươi”. Bộ mặt của Chí lúc bấy giờ là “mặt của một con vật lạ” sẹo vằn dọc vằn ngang màu “vàng vàng… xạm màu gio”. Sau 5 ngày đêm cùng với Thị Nở ân ái “đôi lứa xứng đôi”, được ăn cháo hành, Chí Phèo muốn làm lại cuộc đời. Chí thèm lương thiện muốn làm hòa với mọi người. Bà cô Thị Nở không cho Thị Nở lấy Chí Phèo. Tức giận, Chí Phèo uống rượu thật say tìm đến nhà Thị Nở. Trên đường đi, hắn đã xông thẳng đến nhà Bá Kiến. Không cần xin tiền, hắn dõng dạc nói với Bá Kiến: “Tao muốn làm người lương thiện!”. Nhưng “Ai cho tao lương thiện?… Tao không thể là người lương thiện nữa…”. Và “chỉ có một cách là…” Chí Phèo văng dao tới chém túi bụi Bá Kiến. Vừa chém vừa kêu làng thật to. Rồi Chí Phèo tự đâm vào cổ mình, tự sát. Lúc chết “mắt hắn trợn ngược, mồm hắn ngáp ngáp, muốn nói, nhưng không ra tiếng”. Xác hắn nằm “giữa bao nhiêu là máu tươi”.

Sau mỗi lần Chí Phèo đến gặp Bá Kiến, hắn bị dụ dỗ, bị mua chuộc, bản tính hắn thay đổi, từ một nông dân, một tên đi tù về, trở thành con quỷ dữ làng Vũ Đại, Chí Phèo bị lưu manh hóa, bị Bá Kiến xô đẩy vào vòng tội lỗi, đâm thuê chém mướn,… Nam Cao đã miêu tả tính cách Chí Phèo phát triển theo con đường lưu manh hóa của hắn. Chí Phèo đã được xây dựng thành một nhân vật điển hình. Nếu truyện “Chí Phèo” được đánh giá là một tác phẩm xuất sắc trên cả hai mặt hiện thực và nhân đạo về đề tài nông dân thì những đoạn kể về chuyện Chí Phèo đến nhà Bá Kiến là những đoạn cốt lõi tạo nên giá trị ấy.

Truyện “Chí Phèo” không có nhiều nhân vật. Từ bà Ba đến Thị Nở, từ bà cô Thị Nở đến Tự Lãng làm nghề thầy cúng kiêm hoạn lợn, từ Bá Kiến đến Chí Phèo,… nhà văn Nam Cao đã làm hiện lên bức tranh nông thôn Việt Nam đêm trước Cách mạng. Đặc biệt qua 2 nhân vật Bá Kiến và Chí Phèo, những lần gặp gỡ, đối địch nhau, Nam Cao đã cho thấy cuộc xung đột rất gay gắt ở nông thôn nước ta trước đây. Bọn cường hào gian ác mà tiêu biểu là Bá Kiến “bốn đời làm tổng lý” vô cùng xảo quyệt không chỉ bóp nặn làm giàu bằng sưu thuế, bằng chiếm ruộng, cắm nhà, mà còn dùng mọi thủ đoạn mua chuộc, xô đẩy người nông dân vào con đường lưu manh, tội lỗi. Đau đớn nhất là Chí Phèo đã bị bóc lột tận xương tủy, bị cướp đi cả hình người lẫn linh hồn người. Cho dù Chí muốn phục thiện, rất thèm lương thiện, muốn làm hòa với đồng loại nhưng cũng không được nữa. Con đường hoàn lương của những Binh Chức, những Chí Phèo… đã bị chặn đứng. Họ ngày một bị nhấn chìm vào vũng bùn tội lỗi thành quỷ dữ và chỉ có thể chết mà thôi! Truyện “Chí Phèo” đã phản ánh ở chiều sâu đời sống lam lũ, kiệt quệ, xơ xác, nạn cờ bạc, rượu chè, lưu manh hóa… của người nhà quê trong thời kì 1930-1945. Một bức tranh thê thảm “sân đình máu chảy, đường thôn lính đầy” với những cuộc đời tủi nhục “bát cơm chan đầy nước mắt”.

Truyện “Chí Phèo” còn có giá trị nhân đạo sâu sắc. Với cái nhìn thương cảm, tác giả đã phát hiện ra cái đốm lửa của thiên lương còn le lói trong đáy tâm hồn của những người lao động bị xã hội cũ làm cho biến chất. Nó cho ta thấy lòng khao khát của người nghèo khổ muốn được sống hạnh phúc trong một cuộc đời bình dị, thấy được nguyên cớ sâu xa tinh thần phản kháng dữ dội, tiềm tàng trong con người họ.

Truyện ngắn “Chí Phèo” đã để lại nhiều ám ảnh trong lòng người đọc. Nó mãi mãi là lời kêu cứu, là tiếng chuông báo động hãy cứu lấy con người, hãy bảo vệ quyền sống lương thiện của người lao động. Chính quỷ dữ đã gây mầm quỷ dữ. Có diệt trừ tận gốc quỷ dữ thì người lương thiện mới được sống yên lành.

—————- Hết —————-

Cùng với việc tìm hiểu ý nghĩa 3 lần Chí Phèo đến nhà Bá Kiến, các em đã có thể hiểu được hoàn cảnh, động cơ thúc đẩy Chí Phèo đến nhà Bá Kiến và ghi nhớ được tổng quan nội dung, ý nghĩa của truyện. Tiếp theo, để học tốt Ngữ văn lớp 11, các em cần tham khảo các bài văn mẫu khác như Phân tích Hạnh phúc của một tang gia, phân tích nhân vật Huấn Cao, Nghệ thuật sử dụng ánh sáng và bóng tối trong Hai đứa trẻ và Chữ người tử tù, Hoàn cảnh ra đời Bài ca ngắn đi trên bãi cát,…

cdnthuathienhue.edu.vn

Trường Cao Đẳng nghề Thừa Thiên Huế được thành lập theo Quyết định số 209/QĐ-LĐTBXH ngày 22/02/2012 của Bộ trưởng Bộ Lao Động Thương Binh Xã Hội. Là một trong những trường đào tạo nghề trọng điểm của Tỉnh Thừa Thiên Huế và là một trong 36 trường dạy nghề được đầu tư tập trung bằng nguồn vốn dự án "Tăng cường năng lực đào tạo nghề" giai đoạn 2001-2005 của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội.

Có thể bạn cần

Back to top button